Evliliği



Mustafa Kemal Atatürk ve Latife Hanım (Uşakizade) (1923)



Mustafa Kemal Atatürk ve eşi Latife Hanım (Uşakizade). Mustafa Kemal yurtiçi ve yurtdışı gezilerinde eşi Latife Hanım'ı yanından ayırmaz devam surette yanında olmasını rica ederdi. Anadolu gezisi sırasında 15 - 17 Mart 1923 günleri arasında gerçekleştirdiği Adana durağında iken.

Mustafa Kemal Atatürk, Kurtuluş Yıllarında İzmir'de ikamet edecek güvenilir bir karargah arayışında idi. 11 Eylül 1922 tarihinde kurmayları Mustafa Kemal'e İzmir'in tanınmış ailelerinden Uşakizade ailesinin kaldığı köşkü önerdiler. Öneriyi kabul eden Mustafa Kemal barınmak için köşk sahiplerine davet mektubu göndermeleri rica edildi. O sıralarda ailesi yurt dışında bulunan ve babannesiyle beraber köşkte kalan Latife Hanım ailenin tek evladı idi. Tahsilini liseye kadar olan kısmını yurt topraklarında yapan Latife Hanım, üniversite ve dil eğitimini yurt dışında Fransa ve İngiltere'de yapmıştır. Bu ricayı sevinerek kabul eden Latife Hanım, davet mektubunu yazdı ve 20 gün boyunca Mustafa Kemal Atatürk ve kurmay arkadaşlarını köşkte ağırladı. Bu misafirlik sırasında ikiside birbirleriyle yakınlaşmış ve misafirlik dönemi bittikten sonrada Latife Hanım ve Mustafa Kemal birbirleriyle haberleşmeye devam etmişlerdir. Sağlık nedenlerinden dolayı temiz havaya ihtiyaç duyan Zübeyde Hanım, İzmir'in karşıya semtindeki köşkte ikamet ettiği süre boyunca kendisine sık sık Latife Hanım bakmıştır. Zübeyde Hanım'ın vefat etmesi üzerine Mustafa Kemal İzmir'e gitmiştir. Buradaki merasimlerin ardından İzmir'de bir müddet daha kalan Mustafa Kemal 1923 yılının 29 Ocak günü Latife Hanım ile sade bir nikahla evlendiler.
Çiftin evlenmesiyle beraber Latife Hanım, hem ilk Cumhurbaşkanı eşi olma ünvanına sahip oldu hemde modern ve medeni Türk kadınının simgesi olma görevinide üstlenmiş oldu. Yeni devletin Türkiye Cumhuriyeti'nin başkenti Ankara'ya gelerek Çankaya'da ilk Cumhurbaşkanlığı köşkü olarak kullanılan Kuleli Köşk'ünde (günümüzde Atatürk Müzesi olarak kullanılan bugünkü adıyla Eski Köşk) yaşadı. Eşi Mustafa Kemal'in isteği üzerine T.B.M.M.'deki oturumları izlemeye giden Latife Hanım, T.B.M.M.'ye giren ilk Türk kadını oldu. Pek çok yurt gezisinde eşine eşlik etti. 1925 yazında Doğu Anadolu gezisi sırasında sebebi tam olarak bilinmemekle beraber bir tartışma meydana gelmiş ve çift ayrılma kararı almıştır.5 Ağustos 1925 tarihinde devlet radyosunda yayınlanan Hükümet Bildirisi ile ayrılma kararı duyuruldu.

Mustafa Kemal yaptığı evlilikten ve herhangibir birliktelikten çocuğu olmasada bir çok çocuğu evlat edinerek nice nesillerin var olmasında büyük katkıları olmuştur. Abdurrahim Tuncak, Zühre, Afife, İhsan, Ömer, Afet İnan, Nebile Hanım, Rukiye Erkin, Zehra Aylin, Sığırtmaç Mustafa, Sabiha Gökçen, ülkü Adatepe adlarında 12 çocuğu manevi evladı olarak görmüş, onlardan maddi ve manevi desteğini esirgememiştir.

Kafkas Cephesi'nde 2. Ordu komutanı olan Mustafa Kemal, oğlu Abdurrahim yerel kıyafetler ile poz vermiştir (1916).

Abdurrahim Tuncak, 1908 yılında dünyaya geldiği bilinmekte fakat nerede doğduğu konusunda net bir bilgi olmasada Diyarbakır'da doğduğu ağırlık kazanmaktadır. 8 yaşında iken tahminen Van ilinde Mustafa Kemal'in Kafkas cephesinde 2. Ordu komutanlığı, sırasında Osmanlı-Rus harbi sırasında (1916) annesi ve babasını kaybederek öksüz kaldığını öğrenmiş ve himayesi altına alarak sahip çıkmıştır. Çankaya'da ilköğretim tahsilini bitirdikten sonra Mustafa Kemal, 9. Ordu Müfettişi olarak Samsun'a gittiğinde Abdurrahim, İstanbul'da Beşiktaş Akaretler bulunan evde yaşayan annesi Zübeyde Hanım'ın yanına göndermiştir. Zübeyde Hanım'ın rahatsızlığı nedeniyle aile İzmir'e gitmiştir. Burada anne Zübeyde ve kardeş Makbule hanım tarafından yetiştirilmiştir. Lise eğitimi için İzmir Mithat Paşa Sanat okuluna gönderilmiştir. Daha sonra Mustafa Kemal'in isteği üzerine İETT genel müdürü Belçikalı Hansens tarafından özel olarak Fransızca ve Matematik dersleri aldı. Abdurrahim, 1929 yılında Berlin üniversitesinde öğrenim görmüş ve Mustafa Kemal tarafından 1934 yılında Tuncak soyadı verilmiştir. Mualla Hanım ile evlenmiştir. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nda çalışmış ve oradan emekli olmuştur. Abudrrahim Tuncak İstanbul'da 1908 yılında vefat etmiştir.

Mustafa Kemal Atatürk, ülkü'ye okuma yazma öğretirken.

Mustafa Kemal Atatürk'ün annesi Zübeyde Hanım'ın küçük yaştan itibaren yetiştirdiği ve manevi evladı olan Selanikli Vasfiye Hanım ile Fransızca öğretmeni ve gar şefi Mehmet Tahsin Çukurluoğlu'nun 27 Kasım 1932 tarihinde dünyaya gelen kızıdır. ülkü'nün hem manevi babası hemde isim babası olan Mustafa Kemal, vefatına kadar 9 aylık iken yanına almış ve bakımını üstlenmiştir. Mustafa Kemal'in çocuk sevgisinin herzaman sembolü olmuştur. Yaşamı boyunca 3 kez evlenmiş ve ikinci evliliğinden 2 erkek evladı olmuştur.

Mustafa Kemal Atatürk ve Manevi kızı Sabiha Gökçen

Bursa Vilayet Başkatibi olan Hafız Mustafa İzzet Bey ile Hayriye Hanım'ın kızları Sabiha, 22 Mart 1913'te Bursa'da dünyaya geldi. Anne ve babasını küçük yaşta kaybeden ve ağabeyi tarafından büyütülen Sabiha, 1925'te henüz 12 yaşındayken Bursa ziyareti sırasında evlerinin yakınındaki Hünkar Köşkü'nde konaklayan dönemin cumhurbaşkanı Atatürk'e ulamış ve okumak istediğini belirtmiş. Mustafa Kemal sadece abisi tarafından zor şartlarda bakıldığını öğrendiği Sabiha'nın evlatlığı olmasını sağladı ve Ankara'ya götürdü. Sabiha, Çankaya İlkokulu, Arnavutköy Amerikan Kız Koleji ve üsküdar Amerikan Kız Koleji'nde eğitim gördü. Rahatsızlığı nedeniyle öğrenimini yarıda kesip Heybeliada ve Viyana'da tedavi gördü. Eğitim ve öğrenim görmesi amacıyla Fransa'nın Paris şehrine gönderildi. Soyadı Kanunu'nun çıkarılmasıyla Mustafa Kemal, Sabiha'ya Gökçen soyadını uygun görmüştür. 1935'te Türk Hava Kurumu'nun Türk Kuşu Sivil Havacılık Okulu'na girdi, Ankara'da yüksek planörcülük brövelerini aldı. Gökçen, yedi erkek öğrenciyle birlikte Kırım'a gönderilerek altı aylık yüksek planörcülük eğitimini Koktebel Yüksek Planör Okulu'nda tamamladı. Rusya'ya motorlu uçak okuluna gitmeye hazırlandığı sıralarda manevi kızı Zehra'nın vefatı gerçekleşti ve eğitimi için Rusya'ya gitmekten vazgeçti. Bir dönem ara vermiş olsada Mustafa Kemal Atatürk'ün gayretleri neticesinde tekrar uçuş eğitimlerine devam etmiştir. Eskişehir Havacılık Okulu'nda Sami Uçan ve Muhittin Bey'den özel uçuş eğitimi aldı. 25 Şubat 1936'da ilk defa motorlu uçak ile uçmaya başladı. Mustafa Kemal Atatürk eğitimlerine devam etmesi ve elde ettiği başarılar nedeniyle kendisini savaş pilolu olmasu hususunda gayretlerde bulunmuş ve Eskişehir Uçuş Okulu'nda eğitim almasını sağlamıştır. 11 aylık eğitimin ardından Eskişehir'deki 1. Hava Alayı'nda 6 ay görev yaptı, bu sırada Trakya ve Ege manevralarına katıldı. 1937 yılında Tunceli Harekatı'na katılan Gökçen, bu harekattaki rolü ile dünyanın ilk kadın savaş pilotu oldu. Tunceli dönüşü, Cumhurbaşkanı, Başbakan ve Genelkurmay Başkanı'nın da katıldığı bir törenle kendisine Türk Hava Kurumu Murassa (İftihar) Madalyası verildi. 30 Ağustos 1937'de askeri uçuş brövesi aldı. Manevi babası Mustafa Kemal'in vefat nedeniyle tekrar içine kapanan Sabiha Gökçen, kadınların orduda görev yapmasına ilişkin yasa çıkmadığı için ordudan ayrıldı ve Türkkuşu Uçuş Okulu'na başöğretmen tayin edildi. 1955'e kadar bu görevini başarıyla sürdürdü. Türk Hava Kurumu yönetim kurulu üyesi oldu. Hayatı boyunca toplam 22 değişik hafif bombardıman ve akrobatik uçakla uçmuştu. Gökçen, 1940 yılında Hava Okulu'nda askeri coğrafya ve topoğrafya öğretmeni üsteğmen Kemal Esiner ile evlenmiş ve eşine kendi soyadını vermiş; ancak üç yıl sonra, 12 Ocak 1943'de eşini kaybetmiştir. 1996'da havacılık kariyerinin en büyük ödülünü almıştır. Amerikan Hava Kurmay Koleji'nin mezuniyet töreni için düzenlenen Kartallar Toplantısının onur konuğu olarak katıldığı Maxwell Hava üssü'ndeki törende "dünya tarihine adını yazdıran 20 havacıdan biri" seçildi. Bu ödüle layık görülen ilk ve tek kadın havacı oldu. Sabiha Gökçen aynı zamanda doğum günüde olan 2001 yılının 22 Mart günü hayata gözlerini yummuştur.

Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk ve manevi evladı Sığırtmaç Mustafa

1918 yılında Varna civarında doğdu. Annesinin adı Efide, babasının adı Recep'tir. 3 çocuklu ailenin ortance evladı idi. Ailesi, bütün varlıklarını Bulgaristan'da bırakarak Türkiye'ye gelmiş bir göçmen aileydi. Çocukken Yalova'da sığırtmaçlık(çobanlık) yaparak ailesinin geçimine katkıda bulunmak zorundaydı. Bu sıralarda anne ve babasını kaybetmiş abisi ile yaşamını sürmekteydi. 1929 yılında gezinti yaparken yolunu kaybeden Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal ile karşılaşır. Yaşamını değiştirecek bu karşılaşma öncesinde Mustafa Kemal hakkında bilgiye sahip ancak kendisini ilk kez görecektir Mustafa. Karşılaşma esnasında gayet rahat ve saygılı tavırlar içerisinde Mustafa Kemal'in sorularını cevaplamıştır Ayrıca Sıtma hastası olduğundan dolayı yüzü ve karnı şiş olan Sığırtmaç Mustafa'nın hastalığı Mustafa Kemal'in gözünden kaçmamıştır. Daha sonra Mustafa'nın sadece ağabeyi ile birlikte yaşadığı başka kimsesinin olmadığını öğrenen Mustafa Kemal abisininde rızasını alarak tedavi olması için İstanbul'a gönderir. Okuma-yazma bilmeyen Sığırtmaç Mustafa, sağlığına kavuştuktan sonra okula gönderildi. Beşiktaş'taki 19. İlkokulu, Işık Lisesi'nin orta kısmını ve Kuleli Askeri Lisesi'ni bitirdi. 1941 yılında Kara Harp Okulu'ndan 1941/B'li Tankçı Teğmen olarak mezun oldu ve Türk Silahlı Kuvvetleri'ne katıldı. Yüzbaşı rütbesindeyken Rıfkiye Hanım ile evlendi. 1954 yılında, Makbule Atadan tarafından manevi evlat olarak kabul edildi. Kızı Tacinur'a ismini Makbule Hanım verdi. Bir süre sonra sağlık sebebiyle orduda Personel sınıfına geçti. Çeşitli askerlik şubelerinde görev aldıktan sonra 1960 yılında kalp rahatsızlığı nedeniyle binbaşı rütbesindeyken emekliye ayrıldı ve ömrünün son yıllarını Yalova'da geçirdi. 15 Ocak 1987'de yaşamını yitirdi ve Yalova'da toprağa verildi.

Prof. Dr. Afet İnan

Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk ve manevi kızı Afet İnan ile beraber Ertuğrul Yatı'nda (1935)

29 Kasım 1908 tarihinde Selanik'in Polyoroz (Kesendire) kasabasında doğan Afet'in Babası orman memuru İsmail Hakkı Bey (Uzmay), annesi Doyran Müderrisi Emrullah Efendi'nin torunu olan Şehdane Hanım'dır. Ailesi Balkan Savaşları sırasında Anadolu'ya geçti. Afet, ilköğrenimine Eskişehir'in Mihalıççık ilçesinde başladı. Annesini 1915 yılında veremden yitirdi. Öğrenimini Ankara ve Biga'da sürdürdü, 1920'de altı yıllık ilkokul diplomasını aldı. Aile 1921'de Alanya'ya taşındı. Afet Hanım, 1922'de Elmalı'da öğretmenlik ehliyeti aldı ve Elmalı Kızokulu'na başöğretmen olarak atandı. Babasının görevi nedeniyle sürekli yer değiştirdi; 1925 yılında Bursa Kız Muallim Mektebi'ni bitirerek İzmir'de Redd-i İlhak İlkokulu'nda göreve başladı. Atatürk ile tanışması sonucu ileriki yıllarda öğrenimine devam etme fırsatı buldu. Afet Hanım, 1925 yılında Redd-i İlhak İlkokulu'nda yeni göreve başladığı sırada bir çay ziyaretinde cumhurbaşkanı Atatürk ile tanışma fırsatı buldu. Annesinin ailesinin Selanik'in Doyran kasabasından olması nedeniyle cumhurbaşkanının ilgisini çekti ve Atatürk ertesi gün ailesiyle tanıştı. Gazi Paşa'ya öğrenimini sürdürmek ve yabancı dil öğrenmek istediğini açıklamış olan Afet Hanım, kısa bir süre sonra Ankara'ya atandı. Bakanlığın izniyle İsviçre'nin Lozan şehrine Fransızca öğrenmek için gönderildi. 1927'de yurda döndüğünde bir süre Fransız Kız Lisesi'nde öğrenim gördü. Bu arada ortaöğrenim tarih öğretmenliği sınavına girerek öğretmenlik belgesini aldı ve Ankara Musiki Muallim Mektebi'ne Tarih ve Yurt Bilgisi öğretmeni olarak atandı (1929-1930). 1933'ten sonra öğretmenliğe Ankara Kız Lisesi'nde devam etti. Kadın hakları üzerinde çalışmaya ilgi duyan Afet Hanım, Atatürk'ün isteği üzerine 3 Nisan 1930'da Türk Ocağı'nda Türk kadınlarının seçim haklarına ilişkin bir konferans verdi. Bu konferans için zamanın en ünlü hatibi Hamdullah Suphi Bey'den dersler alan Afet Hanım'ın giyeceği elbiseyi bizzat Atatürk çizmiş ve gömleği için kendi pırlanta kol düğmelerini hediye etmişti. Mart 1934 yılında gerçekleşen konferansta konuşma yaptığı gün Belediye Kanunu değişikliğiyle kadınlara belediye meclislerine seçme ve seçilme hakkı tanındı. 31 Mart 1930 tarihinde ise Halk Fırkası'na üy olmuş ve ilk kadın üye olmuştur. Türk Tarih Heyeti'nin 16 kişilik kurucu üyeleri arasında yer Afet hanım, Türk Ocakları Atatürk'ün emriyle 10 Nisan 1931'de kapatıldıktan sonra heyet, aynı kurucularla dernek olma kararı alarak ve Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti adını almış; 3 Ekim 1935'te ise adı Türk Tarih Kurumu olmuştur. Afet Hanım, 1935-1952 ve 1957- 1958 yılları boyunca kurumun as başkanlığını yapmıştır. Avrupa'daki pek çok şehirde üniversite öğretim üyeleriyle görüşmeler yaptıktan sonra yüksek öğrenimini Cenevre'de yapmaya karar verdi. Cenevre üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Bilimler Fakültesi'nin Yakın Çağ ve Modern Tarih Bölümü'nde İsviçreli antropolog Eugene Pittard'ın öğrencisi oldu; "Türk Osmanlı devrinin ekonomik tarihi" adlı tezini sunarak Temmuz 1938'de lisans diplomasını aldı, Temmuz 1939'da ise doktorasını tamamladı ve sosyoloji doktoru ünvanını aldı. Yurda döndükten sonra Ankara Kız Lisesi'nde derslerine devam etmesinin yanı sıra Ankara Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'ne doçent vekili olarak atandı. 1940 yılında kadın hastalıkları ve doğum uzmanı olan Rıfat İnan ile evlenen Afet Hanım, 1942'de doçent, 1950'de profesör oldu. 1961-1962 yıllarında İngiltere'de incelemeler yaptı. 1955-1979 arasında da UNESCO Türkiye Milli Komisyonu'nda Türk Tarih Kurumu'nu temsil etti. Ankara üniversitesi Türkiye Cumhuriyeti ve Türk Devrim Tarihi kürsüsü başkanlığını yaptı, 1977 yılında bu görevde iken kendi isteğiyle emekli oldu. Afet İnan 8 Haziran 1985 günü 76 yaşında Ankara`da yaşamını kaybetti. Arı adında bir kızı, Demir adında bir oğlu vardır.

Zehra'nın babası Mehmet Bey Kurtuluş Savaşı'nda efsaneleşmiş bir yüzbaşıdır. Zehra, 1914 yılınd Amasya'da doğmuştur. Zehra, kendisini Kağıthane'deki bir yetiştirme yurdundan alan Mustafa Kemal tarafından Ankara'ya getirilmişti. İlköğrenimini Ankara'da, Çankaya Köşkü'nün bahçesindeki ilkokulda tamamladı. Ortaöğrenim için İstanbul'a, Arnavutköy Kız Koleji'ne gitti. Soyadı kanunu ile Aylin soyadını aldı. Kolejden mezun olduktan sonra yüksek öğrenim için Londra'da Saint Hilda College'e gönderildi. Ancak bir dönemlik eğitimden sonra yurda dönmek istedi. Eğitimini tamamlamayıp diplomasını aldıktan sonra yurda dönmesini isteyen manevi babası Atatürk, Zehra'nın hastalığı üzerine bir süre için Türkiye'ye gelmesin izin verince 1935 yılı sonunda Türkiye'ye doğru yola çıktı. Londra'dan gemi ile Fransa'ya geldikten sonra Paris eksperesine binen Zehra Amiens civarında trenden düşerek hayatını kaybetti. Amiens'te yapılan törenin ardından cenazesi İstanbul'a getirildi, Maçka Mezarlığı'na defnedildi. Ölümü gazetelerde büyük yer tutmuş, intihar ettiği söylentileri yayılmış; bu söylentileri Atatürk'ün bir diğer manevi kızı olan Sabiha Gökçen yalanlamıştır.

Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk, manevi kızı Nebile ile Viyana Türk Büyükelçiliği katibi Raşit'in düğününde kızı Nebile ile dans ederken (1929).

Nebile, 1901 yılında İstanbul'da doğmuştur. Mustafa Kemal Atatürk'ün manevi kızlarında bir tanesidir. Darülfünun Mektebini, Sağlık Mesleki İdadi'sini ve Paris Sorbone üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi'ni bitirdi. 1930 yılında İzmir Menkul Kıymetler Borsası'nda,1931 yılında Malatya İktisat Bankasında, 1932'de Ankara Döviz ve Bono Bankacılığı'ında en sonda TRT'deki Ekonomi Haberlerin'de Ekonomist olarak çalıştı. Hayatının sonuna kadar çalışmayı ihmal etmeyen Nebile Hanım, 1929'da Viyana Büyükelçiliği Baş Katibi Tahsin Bey'le görkemli bir törenle evlendirildi. Bu evlilik iki yıl sonra boşanmayla sonuçlandı. Nebile Hanım, ikinci evliliğini Sebahattin İrdelp adlı bir mühendisle yaptı. Atatürk'ün ölüm haberini aldığında sağlık durumu bozuldu. Rahatsızlığı sonucu kör olan Nebile Hanım, Heybeliada'da hayatını kaybetti