Bir anne için en büyük evham kaynağı, bebeğine zarar gelmiş ya da gelecek olmasıdır kuşkusuz. Doğumdan sonra her minik detayla ilgilenir, her buluttan nem kapar, sorularına dilediği cevapları almak için sorar da sorar. Ben annelere bu tatlı endişeyi çok da yakıştırırım.
Çünkü olağandır. Yeter ki annenin huzurunu kaçırmasın ve emzirdiği bu dönemi riske atmasın. Çünkü olumsuzluklar da bebeğe yansır, bunu sürekli vurguluyoruz.

Bebeklerin doğumda oluşan kırık ve zedelenmeleriyle ilgili bilgi vermekse şu aşamada son derece gerekli. Doğru bilgi, her şeyi daha iyi hale getirecektir.

Doğum yaralanması dediğimiz şey, doğum sırasında bebeğin rahimden dışarı çıkarken ya da dışarıya alınırken meydana gelen travmalardır ve her 1000 çocuktan 5’inde bu duruma rastlanır.

Hekim olarak ne kadar dikkat edersek edelim, bazen bu durumdan kaçamayabiliyoruz maalesef. Bunlardan en önemlileri rahmin bebeğe dar geldiği durumlarda; bebek büyükse, rahim küçükse, annenin kemikleri dar ise, bebek ters geliyorsa, bebek daha tam olgunlaşmamışsa, yani prematüre ise gerçekleşir.

Doğum esnasında bebeğin çıkmasına yardımcı olurken kullandığımız forseps ya da vakum da genellikle yüzde ve kafa derisi üzerinde hafif yaralanmalara neden olabilir. Doğum esnasında karşılaşılabilecek yaralanmalar…

Vajinal yolla ve başla gelişlerde görülür. Çok sık rastlanır. Doğumdan hemen sonra fark edilebilir. Bebeğin kafasının sert vajinal kanal içinden geçerken maruz kaldığı basınç nedeniyle oluşur, yüzeyde saçlı deride küçük kırmızı kanama odakları da olabilir. Cilt altında sıvı ve/veya kan birikmesine bağlıdır. Kafa kemiklerinin eklem yerlerini (sütür) geçerek geniş bir alana yayılabilir. Bu anormallik genellikle birkaç gün sonra kaybolur ve kafa normal şeklini alır. Birkaç günde kendiliğinden düzelir. Cilt enfeksiyonlarından korumak yeterlidir. Ayrıca bebeğin yüzü de şişebilir ve renk değiştirebilir.

Kafatası derisi altında kanın birikmesidir. Yavaş yavaş kanama sonrasında ortaya çıkar. Bu şişlik doğumdan sonra birkaç saat geçene kadar fark edilmez. Buna eşlik eden sorun kafatası kemiği kırığı olabileceği için dikkatle inceleme gerektirir. Bu durum genellikle iki hafta ila üç ay arasında geçer. Tedavi nadiren gerekebilir.

Yeni doğmuş bebeklerin kafatası kemikleri esnek olduğu için kafa kemiği kırıkları enderdir. Ters gelişlerde, baş – pelvis uygunsuzlukları (CPD), zor doğumlar ile forseps (bebeğin çıkarılması için kullanılan aletler) uygulamalarında görülebilir. Alın ve yan kafa kemiklerinde daha fazla olup çizgiseldir. Çökme kırıkları da görülebilir. Çökme kırıklarında kafatasında geniş bir çukurluk şeklinde çökme alanı ele gelir. Çökme kırıkları bazen cerrahi olarak kaldırılarak düzeltilmelidir.

Özellikle ters gelişlerde doğum esnasında bebek dışarı çıkarken, eğer tam olarak elle kavranması gereken yerler tam kavranamıyorsa (mesela, bebeğin omzu tam ele alınamıyorsa) bu kemik kırılabilir. Bu nasıl anlaşılır? Bebek o taraftaki kolunu oynatamaz. Bir de biz hekimlerin baktığı bir reflekste bozulma görülür. 1 hafta 10 gün geçip sert bir şişlik ortaya çıkmadan anlaşılması zordur. Ama eğer kırık uçları ayrışmışsa kol hareketleri azalır ve ağrılı bir hal alır. Bu kez mutlaka bir hekim desteği gerekebilir. Aksi takdirde bu durum çok ciddi görünse de bebekler tamamıyla iyileşirler.

Kemik kırıklarından biri olan ve az rastlanan bir diğer durum ise burun kemiğidir. Bu genellikle kıkırdağın septum (orta bölme) içinde yanlış yerleşimiyle sonuçlanır. Bebek karnını doyururken özellikle emzirme esnasında zorluk çıkarır ve soluk alıp verirken bu anlaşılabilir. Dışarıdan bakıldığında burun düzdür ve fark edilebilir. Bu durumda cerrahi gerekebilir.

Rahmin bebeği dışarı itici gücü neticesinde ya da forsepsle doğum esnasında yüz siniri üzerine uygulanan basınç nedeniyle oluşur, yüzün bir tarafını tamamen kaplayabilir. Çocuk ağladığında yüzün felç tarafı hareket etmez ve ağız bir tarafa çekilir. Felçli taraftaki göz kapanmaz ve ağız köşesi aşağıya sarkıktır; bu, salyaların dışarı akmasıyla izlenir. Uzun vadeli sonuç, sinirin basınç nedeniyle zedelenmiş olup olmadığı ya da sinir liflerinin ezilmiş olup olmadığına bağlı olarak değişir. Eğer neden basınç ise iyileşme kısa sürede olur ve hiçbir iz kalmaz. Ama felç devam ederse, sinir liflerinin cerrahi olarak onarılması gerekir.

Doğum esnasında boyun yan kasının çekilmesi ya da hasar görmesine bağlıdır. Sonuçta bebeğin başı o tarafa yatıktır, çenesi karşı tarafa dönüktür. Sıklıkla doğumdan sonra 2 hafta bulgu vermez. 2 haftadan sonra kas üzerinde 1-2 cm’lik, hareketsiz, sert, iğ şeklinde kitle ele gelir. Fizik tedavi ile 2-3 ay içinde düzelir.

Çok büyük bir sinir ağıdır. Burada meydana gelen bir zedelenme tüm kürek kemiği, omuz ve kol kaslarını etkiler. Sinirin ne kadarı zedelenmişse o bölümlerine göre çalışmayan veya etkilenen kaslar etkilenir. Bu durum en çok ters gelen bebeklerde, iri bebek ya da kafası iri olanlarda, ani hareketlerde, doğumda başın ve boynun aşırı yana eğildiğinde de bu duruma rastlanabilir. Bu durumun en önemli özelliği, bebeklerde hareket azlığının ilk dönemlerde çok fazla şikayete neden olmaması, bu nedenle de gözden kaçmasıdır. Biz kadın doğum hekimleri doğum sonrası pediatristlerimiz tarafından değerlendirilen ve “brakial pleksus” zedelenmesi tanısı alan bebekleri hemen bir pediatrik nöroloji uzmanına sevk edip ve fizyoterapi ve aile eğitimi başlatırız.

Sezaryenle doğum esnasında sık görülür, baş gelişlerde saçlı deride görülür. Bebek için çok ciddi olabilecek bir durum değildir ama aile bunu gerçekten çok önemser.

Omuz ve kalça eklemlerinde ağrı ve şişlik olur. Kendiliğinden iyileşir.

Her ne kadar doğum esnasında veya sırasında meydana gelebilecek yaralanmalara dışarıdan çok endişeli gözlerle bakılsa da emin olun, hekimler de sizi ve bebeğinizi en az sizin kadar düşünüp kollarlar. Dikkatinizi evhama vardırmadan uyanık tutun.


Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı
Op. Dr. Gökçen Erdoğan